Öz güven, bireyin kendisini var olduğu haliyle kabul edebilmesi, kendisini değerli ve yeterli olarak yorumlaması ve buna inanmasıdır. Öz güven duygusu, kişinin kendi hakkındaki düşüncelerinden beslenir. Bu duygunun temelini ise çok katmanlı öz saygı oluşturur. Öz saygı, kişinin olumsuz gibi gözüken bir durum karşısında dahi değerli, yeterli ve her koşulda sevilmeye layık olduğuna dair olan inancıdır.

Öz güven bir duygu olduğu için zaman zaman ve konuya göre yükselip azalabilir; örneğin, belli bir konuya dair çekingen bir tutumunuz: öz güvensiz olduğunuzu değil; o konuyu, bilmediğinizi ya da çekingen olduğunuz durumla ilgili cesur davranmayı tercih etmediğinizi de gösterir.

Şişirilmiş ego mu Öz güven mi?

Her konuya hâkim olduğunu göstermeye çalışmak, başkasından yardım almaktan kaçınmak, sürekli kendini kanıtlamaya dair olan tutumlar ve herhangi bir durumla ilgili aşırıya kaçan davranışlar sergilemek, öz güven göstergesi değildir. ‘’Her şeyi yapabilirim’’, ‘’Ben her daim kendime yeterim’’ ,‘’Hiç kimseye ihtiyacım yok’’ gibi söylemler; aslında, yetersiz ve değersiz olduğuna dair kök inancın ve hatta sevgisizliğin üzerinin örtmek için kullanılan bir savunma mekanizmasıdır. Bu, altta yatan zafiyetlerin üzerine zırh gibi geçirilen; her şeyi ve her şeyin en iyisini ben bilirim, iş birliği yapmama gerek yok, yardım almak zayıflıktır yahut her daim ilgi benim üzerimde olmalı şeklindeki yaklaşım ve davranışlar yetersizlik temellidir ve üzerinde çalışılmalıdır.

Sürekli birileriyle; özellikle, hayatındaki insanlarla yarışmaya çalışıp öne geçmeye çalışan birisi aslında, geride olduğuna inanıyordur; bu durumda, altta yatan aşağılık kompleksinin ve buna bağlı oluşan şişirilen egonun varlığından söz edebiliriz.

Öz güven sahibi birey, kendi potansiyelini keşfetmiştir ve neleri yapıp neleri yaparken zorlanacağını bilmektedir. Güçlü ve zayıf taraflarını bilen birey, güçlü yanlarını parlatma, zayıf yanlarını kabul için çaba göstermelidir. İnsan, her birimizde farklı olan güçlü ve zayıf yönleriyle bir bütündür ve bütün olarak değerlendirilmelidir. Öz güvenli kişi; sevilmek, değer görmek ve yeterli olmak için hiç kimseyle yarışmasına ve kimseyi geçmesine gerek olmadığını bilir. Onun, var olduğu haliyle; kendi becerileri, yaydığı enerji ve gösterdiği emek ile sevileceğine dair inancı tamdır.

Öz güven nasıl geliştirilir?

  • Kendinize dair, olumsuz kök inançlarınızı ve düşüncelerinizi yazın ve gerçekçi ve işlevsel olanlarla değiştirmeyi pratik edin.

Kronik olarak öz güvenli ya da öz güvensizliğe mahkûm edilmiş birey yoktur. Doğup yetiştiği evde; sevgisizliğe ya da koşullu sevilmeye maruz kalmış bir kişi, zamanla, kendisini değersiz ve sevilmeye layık olmayan biri olarak görebilir. Mükemmeliyetçi ve talepkar ebeveynlerle büyüyen bir çocuk ise ne yapsa yetmeyeceğine, ya da yeterince iyi olmadığına dair inanç geliştirebilir; bu durumda yetersizlik şeması oluşabilir. Tam tersi olarak, aşırı ilgili ve her sorunu çözmeye çalışan, çocuk için hayatı her koşulda kolaylaştırmaya çalışan helikopter ebeveynlerin çocukları da gelişmemiş benlik gösterebilir. Öz güvenin oluşmasını engeller ve aileye karşı bağımlılık geliştirir; çünkü, çocuğa kendi problemlerini çözebilmek, eğer çözemezse; o zaman, yardım istemesi için uygun ortam sağlanamamıştır.

Peki, bu tutum ve davranışlar kimlere ait? Bütün bu hatalı ebeveynlik tutumları, yetiştiğimiz çevreyi ve bize bakım veren kişileri yansıtıyor. Artık, siz büyüdünüz ve şartlarınız değişti. Anne ve babanız, size sevgisini gösterememiş olabilir; durmadan daha fazlasını istemiş olabilirler, hiç takdir etmemiş ve yapılan hatalara karşı hoşgörülü olamamış ve hatta cezalandırmış olabilirler. Bunların, hepsi onların tercih ettiği tutum ve davranışları yansıtır; hatta kendilerine biçtikleri değeri bizlere gösterir. Ancak, yaşayan bir canlı olarak sizin değerinizi, yeterliliğinizi ve sevilmeye layık olup olmadığınızı dışarıdan biri; aileniz dahi olsa belirleyemez.

  • Kendinizi keşfedin. Neleri sever, neleri sevmez, neler sizi öfkelendirir bu alanları iyi belirleyin. Hangi alan ya da alanlara karşı ilginiz ve beceriniz olduğunu bulun. İyi olduğunuz alanda kendinizi parlatmak, öz güveni geliştirir.
  • Kişiye iyi gelmeyen ve aslında istemediği her şeye karşı; gerçekten, gerekli olmadıkça açıklama yapmadan hayır diyebilmesi ve sınırlarını koruyabilmesi öz güveni ve öz saygıyı geliştirir

Bu konuda çok zorlanıyorsanız; en rahat hayır diyebileceğiniz kişiler ve ortamlardan başlayarak, devam edebilirsiniz.

  • Bilmediğiniz konularla ilgili ‘’Bilmiyorum’’ ve deneyip zorlandığınız yerlerde ‘’Bunu yapamadım’’ demeyi pratik edin.
  • Yardım etmek kadar, yardım isteyebilmekte öz güveninizi geliştirir.

İş birliği kurabilmek ve ortak bir çözüm arayışı içinde olmak, aynı zamanda sosyal bağlarınızı da kuvvetlendirir.

  • Bireysel olarak vakit geçirmekten zevk almayı öğrenmeye çalışın. Kendisiyle, başlarda zor olsa bile vakit geçirmeye özen gösteren bir kişi dışarıdan da olumlu algılanır. Bu hem kendinize hem de önemsediğiniz sosyal kimliğinize pozitif olarak yansıyacaktır.