Obsesyon (Takıntı) irade dışı gelen, kişiyi çok huzursuz eden, bilinçli çaba ile kontrol edilemeyen, inatçı biçimde yineleyen düşüncelerdir. Takıntılı düşüncelere, tekrarlayıcı ve bu yoğun düşüncelerin yarattığı stresi azaltmayı sağlayıcı amaca yönelik davranışlar eşlik eder. Bu davranışların ismi kompulsiyonlardır (zorlantı). Kişi bu tekrarlayan davranışları (sürekli el yıkama, aşırıya varan ev temizliği, birden fazla kez kilit kontrol etmek) olma olasılığından korkulan durumlardan koruduğuna inanılarak yapılır. Birçok rituel belirli kereler yapılır. OKB tanısı bireyin hem obsesyon hem de kompulsiyonları birlikte mevcutsa ya da takıntılı düşünceleri veya zorlantılı davranışları tek başına mevcutsa ve bu semptomlar kişinin gündelik yaşamında aşırı zamanını alıyor veya mesleki, sosyal ve gündelik işlevselliklerini önemli ölçüde engelliyorsa konur.
Obsesif Kompulsif Bozukluk Belirtileri;
- Kirlenme korkusu (el sıkışmaktan rahatsızlık duyma / nesnelere dokunmaktan kaçınma)
- Düzenli ve simetrik olma, düzenli olmadığında strese girme
- Kendisini veya sevdiklerinin zarar görmesine ait düşüncelere kapılma
- Sürekli el yıkama
- Aşırı temizlik takıntısı
- Mikroplardan korkma
- Sürekli duş alma isteği
- Sürekli bir şeyleri kontrol etme ihtiyacı duyma
- Bir şeyleri sayma
- Kilitlendiklerinden emin olmak için kapıları tekrar tekrar kontrol etme
- Tekrar tekrar kontrol etme (kapı kilidi, ocak, fiş)
- Bir duayı, kelimeyi veya ifadeyi içten içe tekrarlamak
Obsesif Kompülsif Bozukluğu olan bireyin psikolojik rahatsızlığı aşağıda yazan durumlarla beraber seyredebilir;
- Dış görünüşle ilgili düşünsel uğraşlarla giden
- İstifleme şeklinde biriktiricilik belirtileriyle giden
- Saç yolma belirtileriyle giden
- Deri yolma belirtileriyle giden
- İstenç dışı (Tik) Davranışları ile karakterize giden
Obsesif Kompülsif Bozukluğu olan Kişilerde;
Abartılmış sorumluluk duygusu vardır. Vicdan hayatlarının her alanında onları yöneten çok güçlü bir değerdir. Kişi düşüncesi için kendini sorumlu tutar ve kendini eleştiren kişilerde görülme olasılığı fazladır. Her insanın bir gün içerisinde zihninden milyarlarca düşünce geçer. OKB’si olan kişiler düşüncelerini gerçek sanırlar. Eğer sevdikleri biri ile ilgili akıllarına en ufak olumsuz bir düşünce geçse hemen kendilerini suçlarlar ve o kişiye karşı mahcup hissederler. Onlar için bir şeyi düşünmek ile yapmak eşdeğerdir. Aslında düşüncelerimizi kontrol edemeyiz. Onlar aklımıza gelirler ve giderler. Önemli olan onlara tutunmamak, farkındalıkla sadece geçip gitmelerine izin vermektir. OKB’li kişiler düşüncelerini kontrol etmesi gerektiğine inanır. Belirsizliğe hoşgörü eksikliği yaşarlar. Beklenmedik olaylara karşı verdikleri tepkiler fazla olabilir. Örneğin, planlanan buluşmanın ya da toplantının ani iptali.
Mükemmeliyetçilik: Hata yapmaktan aşırı derecede çekinirler. İnançların gücü: bilişsel inançları güçlüdür.
OKB’deki en tipik düşünce çarpıtması “Sonuç üzerinde bir etkim varsa, sonuçtan ben sorumluyum” şeklindeki düşünce biçimi olduğu bilinmektedir. Herhangi bir olumsuz sonuçtan birey, ‘yeterince’ tedbir almadığını düşüncesiyle kendisinin sorumlu olacağını düşünür, yineleyici ritüel davranışları ile (kompülsiyonlar) sorumluluğu ve üzerindeki endişeyi azaltma yönünde harekete geçer. OKB’li bireydeki tipik bir başka düşünce biçimi, “Kendisine ya da başkalarına olabilecek zararı önleyememek ya da önlemeye yönelik bir çaba göstermemek, zarara neden olmakla aynı şeydir” biçimindeki çarpıtılmış düşüncedir.
Örnek: Toplu taşımaya binersem veya kalabalık alışveriş merkezlerine gidersem mikrop kapar çocuğuma bulaştırırım.
– Çocuğumun hastalanması benim yüzümden olur.
– Çocuklarım amansız bir hastalığa yakalanabilir.
– Hiçbir zaman kendimi affedemem.
– Sonunda depresyona girer, çocuğuma bakamam.
OKB eğer tedavi edilmezse ömür boyu süren bir psikolojik rahatsızlıktır. Fakat düzenli psikoterapi ile beraber kişinin iç görüsüne ve terapistiyle işbirliğine bağlı olarak nerdeyse tamamen geçebilme olasılığı da vardır. Eğer enerjinizi tüketen takıntılı düşüncelerden, zamanınızın büyük çoğunu alan ve hayat kalitenizi düşüren davranışlarınız var ise vakit kaybetmeden iletişim kısmından iletişime geçebilir ve bilgi alabilirsiniz.
Kaynak:
Amerikan Psikiyatri Birliği, Ruhsal Bozuklukların Tanımsal ve Sayımsal Elkitabı, Beşinci Baskı (DSM-5) Tanı Ölçütleri Başvuru Elkitabı’ndan, çev. Köroğlu, E. (2014). Ankara: Hekimler Yayın Birliği